دور دوم مذاکرات آتش‌بس غزه | امید به صلح یا بن‌بست جدید؟

درحالی که رژیم صهیونیستی در روزهای اخیر طرحهایی را برای بازگشت به جنگ در غزه روی میز گذاشته و برای تحقق خواسته‌هایش فرصت 10 روزه تعیین کرده بود، اما به نظر می‌رسد فشار میانجی‌ها به این رژیم برای ازسرگیری دور دوم مذاکرات نتیجه داده است.

حماس روز شنبه اعلام کرد که شاخص‌های مثبتی برای شروع مذاکرات مرحله دوم آتش‌بس وجود دارد و هیئتی را برای انجام گفتگوها به مصر ارسال کرده است.

عبداللطیف القانوع، سخنگوی حماس در بیانیه‌ای گفت:«ما آمادگی خود را برای مشارکت در مذاکرات مرحله دوم به گونه‌ای که خواسته‌های مردم ما را برآورده کند، تأیید می‌کنیم و خواستار تشدید تلاش‌ها برای کمک به نوار غزه و لغو محاصره مردم رنج‌دیده مان هستیم».

در طرف مقابل، دفتر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر صهیونیستی نیز پس از برگزاری نشست با گروهی از وزرای ارشد و روسای سرویس‌های امنیتی اعلام کرد:«اسرائیل دعوت میانجی‌گران تحت حمایت آمریکا را پذیرفته و یک هیئت را روز دوشنبه به دوحه اعزام خواهد کرد تا مذاکرات را پیش ببرد». در همین راستا، رسانه‌های عبری گزارش دادند که معاون رئیس شاباک با اسم اختصاری «م»، در رأس هیأت مذاکره‌کننده اسرائیلی در دوحه به رایزنی خواهد پرداخت.

وبگاه خبری آکسیوس به نقل از مقامات آمریکایی گزارش داد که انتظار می‌رود «استیو ویتکاف» فرستاده رئیس جمهور آمریکا در امور خاورمیانه سه‌شنبه آینده به دوحه سفر کند تا برای امضای توافق جدید میان اسرائیل و حماس میانجیگری کند.

یک مقام ارشد صهیونیستی هم گفت که ویتکاف می‌خواهد همه طرف‌ها را برای چند روز در یک مکان گردهم آورد و مذاکرات فشرده‌ای را برای دستیابی به توافق آغاز کند.

منابع رسانه‌ای صهیونیست در این باره گزارش داده‌اند که میانجیگران منطقه‌ای، از جمله مصر و قطر، منتظر سفر ویتکاف به منطقه هستند. بر این اساس، ممکن است گفتگوها شامل ارائه یک پیشنهاد جدید از سوی واشینگتن باشد که در ازای آزادی ۱۰ اسیر صهیونیست، آتش‌بس برای چندین ماه تمدید شود اما چارچوب زمانی دقیق آن مشخص نشده است.

طبق این گزارش‌ها، مذاکرات درباره این پیشنهاد مستقیما میان آمریکا و حماس انجام خواهد شد و رژیم صهیونیستی در آن دخالتی نخواهد داشت.

شروط متقابل روی میز مذاکره‌کنندگان

با وجود ازسرگیری مذاکرات در دوحه اما طرفین برای ورود به گفتگوها، شروطی را تعیین کرده‌اند.

حازم قاسم، سخنگوی حماس سه شرط «تبادل اسرا، خروج کامل ارتش اشغالگر از غزه و آتش بس دائمی» را از جمله خواسته‌های اصلی این جنبش اعلام کرد. «محمود مرداوی» یکی از رهبران حماس نیز تاکید کرد که این جنبش همچنان بر اجرای توافق موجود و ورود به مذاکرات مرحله دوم طبق چارچوب‌های توافق‌شده پافشاری دارد و اخبار مربوط به پذیرش آتش‌بس موقت نادرست است.

از سوی دیگر، تل‌آویو برخلاف تعهدات قبلی خود در متن توافقنامه سه مرحله‌ای ماه ژانویه میلادی، خواستار آزادی همه اسرا بدون ارائه تضمین برای پایان جنگ است. همچنین این رژیم موضوعات جدیدی را درمذاکرات پیش کشیده است که پیشتر از خطوط قرمز مقاومت محسوب می‌شد. صهیونیست‌ها در این دور از گفتگوها خلح سلاح حماس و کنار گذاشتن آن از ساختارهای سیاسی و امنیتی غزه را خواستار شده که رهبران مقاومت به شدت با آن مخالت کرده و این مسئله را خط قرمز فلسطینیان اعلام کرده‌اند.   

توافق آتش‌بس غزه که در ژانویه اجرایی شد، آزادی ۵۹ اسیر اسرائیلی باقی مانده را در مرحله دوم پیش‌بینی می‌کند و در این مرحله، برنامه‌های نهایی برای پایان جنگ مذاکره خواهد شد.

در ماه‌های اخیر، تلاش‌های زیادی برای پایان دادن به درگیری‌ها در غزه صورت گرفته است. با وجود مذاکرات پیشین، اختلافات بر سر حضور نظامی آینده ارتش اشغالگر در غزه مانع از دستیابی به توافق نهایی شده بود. با این حال، در هفته‌های منتهی به مذاکرات دور دوم، پیشرفت‌هایی حاصل شد که امیدها را برای رسیدن به توافق افزایش داده است.

دولت آمریکا که در هفته‌های اخیر خود به بخشی از کارزار تهدید نظامی غزه برای آزادی همه اسرا برخلاف توافق آتش‌بس تبدیل شده و حتی تندی مواضع ترامپ از نتانیاهو نیز پیشی گرفته است، اکنون مدعی است که تلاش دارد توافقی را پیش ببرد که به آزادی تمامی اسرا باقی‌مانده منجر شود، آتش‌بس را تا بعد از ماه مبارک رمضان و عید پسح یهودیان تمدید کند و احتمالا به یک آتش‌بس بلندمدت برای پایان دادن به جنگ منجر شود.

در این میان مصر با وضعیت جدیدی در میانجی‌گری مذاکرات روبه رو است. قاهره پس از اظهارات جنجالی ترامپ مبنی بر لزوم تخلیه و کوچاندن اهالی غزه به عنوان پیش‌شرط بازسازی آن، رهبری کارزار عربی برای مقابله با این طرح را در دست گرفته و خود ابتکاری سه مرحله‌ای برای آینده غزه بدون خروج ساکنان آن را مطرح کرده است.

لذا دولت السیسی در این دور از مذاکرات با حساسیت بیشتری روند پیشرفت مذاکرات و جلوگیری از شروع مجدد جنگ را پیگیری می‌کند که در این رابطه می‌توان به افزایش تحرکات مصر برای توافق میان کمیته‌های فتح و حماس در موضوع سازوکار آینده مدیریت غزه اشاره کرد.

 موافقت حماس با تشکیل کمیته اداره غزه

یکی از اختلافات برجسته در این دور از مذاکرات، نحوه حکمرانی در غزه پساجنگ بود که در این زمینه هم حماس طرح‌هایی را در نظر گرفته است. حماس در بیانیه‌ای از تشکیل کمیته‌ای متشکل از شخصیت‌های «ملی و مستقل» برای اداره غزه تا زمان برگزاری انتخابات استقبال کرد. این کمیته تا زمان برگزاری انتخابات سراسری، شامل انتخابات ریاستی و پارلمانی، وظیفه مدیریت غزه را برعهده خواهد داشت.

عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر نیز گفت که قاهره با همکاری فلسطینی‌ها در حال کار بر روی ایجاد یک کمیته اداری متشکل از کارشناسان مستقل فلسطینی است که پس از پایان جنگ، اداره غزه را برعهده خواهند گرفت.

هدف از این اقدام، ایجاد زمینه برای ساماندهی ساختار سیاسی فلسطین و برگزاری انتخابات سراسری در تمامی سطوح است. موافقت حماس با تشکیل کمیته‌ای مستقل برای اداره غزه نشان‌دهنده تمایل این جنبش به انتقال موقت مدیریت این منطقه به نهادی بی‌طرف است تا زمینه برای ساماندهی امور داخلی فلسطین و برگزاری انتخابات سراسری فراهم شود.

از طرفی، این اقدام می‌تواند گامی مهم در جهت وحدت ملی فلسطین و تسهیل روند بازسازی و بهبود شرایط انسانی در غزه باشد. زیرا حماس تأکید کرده که گذرگاه‌ها باید بدون هیچ‌گونه پیش‌شرطی بازگشایی شوند تا کمک‌های امدادی به غزه برسد.

همچنین، با انتقال موقت مدیریت غزه به کمیته‌ای مستقل، امکان برگزاری انتخابات آزاد و منصفانه در آینده نزدیک فراهم می‌شود که می‌تواند به تقویت مشروعیت نهادهای فلسطینی و پیشبرد حقوق ملت فلسطین منجر شود.

با پذیرش این طرح، حماس به درخواست‌های بین‌المللی و منطقه‌ای برای ایجاد یک ساختار حکومتی جدید در غزه پاسخ مثبت داده که می‌تواند به کاهش فشارها و بهبود روابط خارجی منجر شود. این مسئله سبب می‌شود تا سران تندرو اسرائیل دیگر بهانه‌ای برای حمله به غزه با هدف نابودی حماس نداشته باشند، هر چند که نتانیاهو و دوستانش همه فلسطینیان را دشمن هم‌تراز حماس می‌دانند که باید نابود شوند.   

فشارهای داخلی بر نتانیاهو

دولت نتانیاهو علاوه‌بر اینکه از سوی جامعه بین‌المللی برای توقف جنگ در غزه تحت فشار است، در داخل نیز با موجی از انتقادات برای بازگرداندن اسرا مواجه است. در این راستا، صدها نفر از شهرک‌نشینان روز شنبه بار دیگر در تل‌آویو تظاهرات برگزار کرده و بر لزوم آزادی همه اسرا تاکید کردند.

کمیته خانواده‌های اسرای اسرائیلی در غزه اعلام کرد:ما در شرایط اضطراری قرار داریم و احتمال آغاز مجدد جنگ علیه غزه در این هفته وجود دارد. در این بیانیه آمده است:جنگ، اسرا را به کشتن خواهد داد و نتانیاهو زندگی آنان را در راستای منافع خود به بازیچه گرفته است». خانواده‌های اسرای صهیونیست تاکید کردند نتانیاهو به دنبال ایجاد بحران در مذاکرات توافق آتش‌بس است تا بتواند جنگ را مجدداً آغاز کند.

از سوی دیگر، همسر «متان انگرست» نظامی اسیر اسرائیلی که حماس اخیرا فیلم او را منتشر کرد، به همراه ۵۶ اسیر آزاد شده دیگر در نامه‌ای به دولت و پارلمان رژیم صهیونیستی هشدار دادند که تل‌آویو در دو راهی ادامه جنگ یا تبادل کامل اسرا قرار دارد. آن‌ها تأکید کردند که حملات اسرائیل جان اسرا را تهدید می‌کند و بازگشت به جنگ، احتمال زنده ماندن آنها را کاهش خواهد داد.

علی‌رغم اینکه مذاکرات دوحه گامی مهم در جهت دستیابی به صلح پایدار در غزه محسوب می‌شود اما اختلافات کلیدی باقی مانده بین حماس و تل‌آویو، همچنان به عنوان چالش جدی برای توقف کامل جنگ باقی خواهد ماند. با این حال، نقش آمریکا و سایر میانجی‌گران مهم است که بتوانند تل‌آویو را از بازگشت به جنگ بازدارند.